De schrijver is dood
Deze columns gaan altijd over lezen wat lezen tot een plezierige ervaring maakt. Er zijn het boek en de schrijver en jij bent er, als lezer. Speelt lezen zich af in deze driehoek van schrijver – boek – lezer? Ja en nee.
Zoals zo vaak is een antwoord op een vraag niet eenduidig met ja of nee te beantwoorden. Zo ook in dit geval. Ja, er is een driehoek want ‘zonder schrijver geen boek en wat is een boek zonder lezer?’ Nee, want ‘lezen is wat de lezer doet met het boek. Daar staat de schrijver echt buiten’.
Er was een filosoof die om die reden deftig formuleerde dat ‘de schrijver dood is’. We kunnen zijn/haar bedoelingen nooit echt kennen. Hij bedoelde vooral dat de schrijver geen invloed heeft op hoe de lezer met zijn boek omgaat. De lezer is geheel zelfstandig. Geheel? Hij of zij neemt wel zichzelf en de eigen levens- én leesgeschiedenis mee. Je persoonlijke levenservaringen bepalen hoe en wat je in een roman leest en herkent. Je neemt ook je persoonlijke leeservaring mee, je bekendheid met literatuur of je affiniteit met een bepaald type thriller.
Een boek kan je meeslepen in een verhaal maar ook stekels bezorgen, ergernisjes. Die hebben alles met jezelf als lezer te maken. Zo las ik onlangs Het Stravinsky-spel van Arthur Japin, een roman met Susan Sontag in de hoofdrol en haar gewaagde toneelproject in Afghanistan ten tijde van gewelddadigheden daar.
Japin, die mede via het biografisch onderzoek van zijn partner veel weet over Sontag, schildert haar knap als een eigenzinnige vrouw die bewondering opwekt bij de lezer maar meer dan eens (bij mij) ook irritatie.
Zo zie je dat je allereerst jezelf tegenkomt als je een roman leest.
Geldt dat niet voor elke ervaring met een kunstwerk?
