Perspectieven
Laurent Binet – de Franse schrijver, ik ben echt een fan van hem geworden. Dat begon toen ik zijn boeiende HhhH las, over de aanslag op de rechterhand van Hitler, Reynhard Heydrich, alias ‘de beul van Praag’ . Een knappe vertelling met een bijzondere rol voor de auteur zelf. Van het boek is trouwens een Nederlandse televisiefilm gemaakt.
Performatief
Daarna De zevende functie van taal, een heerlijk boek over het Franse filosofische milieu in de jaren ’80 van de vorige eeuw en over de kracht van de performatief. De roman begint met het (fictieve) verkeersongeluk dat de filosoof Roland Barthes het leven kostte. En wat er dan gebeurt… Het was smullen.
En nu ligt daar dus Perspectieven, een historische detective, spelend aan het hof van de hertog van Florence in het Italië van de 16de eeuw.
Bourgondiërs
Het grappige geval wil dat ik dit boek ging lezen, direct nadat ik De Bourgondiers van Bart van Loo had gelezen. Dat laatste speelt weliswaar in de Middeleeuwen, wat eerder in de tijd dus, maar heeft ook die sfeer van het leven van vorsten en magistraten, van hun onderlinge gekonkel, hun twisten en oorlogen, en, vooral, hun huwelijkspolitiek.
Perspectieven
Dat laatste zien we ook terug in Perspectieven waarin een aantal verhaallijntjes prachtig naast en vooral door elkaar lopen, met alle misverstanden van dien. Het is soms bijna een klucht, ware het niet dat er aardig wat doden vallen. Er speelt van alles, vooral over een schilderij dat gevonden wordt in het huis van de vermoorde schilder Pontormo: een naakte Venus met het hoofd van de dochter van de hertog. Het bestaan van dit schilderij wordt op enig moment toch bekend, hetgeen tot allerlei gedoe leidt. En dat terwijl de belangrijkste adviseur van de hertog, de beroemde Giorgo Vasari bezig is om de moord op de schilder Pontormo op te lossen. Wat er dan allemaal gebeurt laat ik graag aan de lezer om dat spannende en heerlijke verhaal te volgen. Spannend is het inderdaad, deze aimabele thriller.
Verpreutsing
Tussendoor speelt een problematiek die ook in onze tijd weer opduikt. Ik noem het maar in mijn eigen woorden: de verpreutsing van de kunst. Mogen die naakten in de schilderkunst nu wel of niet? Is dit een artistiek probleem of ook een politiek probleem? En hoe reageren machthebbers daar dan op? Met andere woorden, hoe vrij mag de kunst zijn?
In Perspectieven reageren machthebbers wisselend. De zittende paus is tegen, de hertog van Florence neemt een opportunistisch standpunt in, afhankelijk van de persoon aan wie hij een brief schrijft.
Topfiguren
In de roman schrijven de ‘topfiguren’ uit de Florentijnse samenleving van dat moment elkaar brieven, zoals de eerder genoemde Giorgio Vasari, vooral bekend om zijn levensbeschrijvingen van beroemde schilders, beeldhouwers en architecten, goudsmid Benvenuto Cellini en Michelangelo, op dat moment werkzaam in Rome, maar niet alleen daar….
Binet is een fantastisch stilist. Hij schrijft geweldig en weet moeiteloos de beleefdheidscodes, aanspreekvormen en etiquette uit die tijd te gebruiken, om vervolgens klip en klaar in heldere taal de boodschap van de briefschrijver over te brengen. Een prachtig spel voor de lezer.
Briefroman
Inderdaad, briefschrijver want Perspectieven is een briefroman, een literaire vorm die in onze tijd minder gebruikt wordt maar in de achttiende eeuw best populair was. Dat klinkt dus gedateerd, maar bij Binet is het dat helemaal niet. Door de briefvorm komt juist het gekonkel, het met twee monden spreken, het insinueren, en al die andere deugende en niet-deugende intenties van de briefschrijvers prima tot hun recht.
Perspectieven is de titel in het Nederlands, Perspective(s) luidt die in het Frans, dus met de mogelijkheid van enkel- en meervoud. Ik vind de titel heel goed gekozen omdat in de roman heel duidelijk wordt dat allerlei personages heel anders naar dingen kijken, anders ‘in de wedstrijd zitten’. Binet weet die verhaallijntjes zo met elkaar te verweven dat verschillende perspectieven op een en dezelfde zaak tot allerlei complicaties leiden.
Slotzin
Zoals gezegd is Binet een goed stilist. Uit De zevende functie van taal weet ik ook dat hij, zoals elke rechtgeaarde Franse intellectueel, goed is ingevoerd in de Franse filosofie. Nou, ik denk dat de laatste zin in het boek daar een verwijzing met een knipoog naar is. Die zin luidt:
‘De mens is maar een vlek die wegbleekt op een muur’.
Ik kan deze zin niet andere lezen dan een variant op:
‘De mens zal verdwijnen als een gezicht in het zand op de vloedlijn van de zee.’
Van Michel Foucault (in: De woorden en de dingen, 1966).
Laurent Binet, Perspectieven. Roman. Amsterdam: Meulenhoff. Uit het Frans vertaald door Liesbeth van Nes. 2024. ISBN: 978-90-290-9905-9. Dit boek is vast te koop in uw lokale boekhandel. En anders bij managementboek.nl.
Dit geldt ook voor De zevende functie van taal en HhhH.
