Ga maar lekker en veel lezen’

‘Ga maar lekker en veel lezen’

86 is ze nu. Inmiddels alleen, nog zelfstandig wonend in de bungalow die ze ruim 50 jaar geleden lieten bouwen. Aan de wanden veel kunst en verder boekenkasten en stapels boeken op tafeltjes. Ze is altijd een echte lezer geweest. Ik ben op bezoek bij Henny Visser-Dumoulin, mijn oude buurvrouw van toen ik een kind en puber was, 50/60 jaar geleden. En niet zonder reden.

Bedanken

Ik wil haar bedanken omdat ze me indertijd een paar zetjes in de goede richting gaf (beter laat dan nooit, toch?!).

Dat zit zo.

Ik ben opgegroeid in een fijn gezin, protestants-christelijk gezin met alles wat daar toen bij hoorde zoals tweemaal naar de kern op zondag, naar de christelijke school, lid van de NCRV, boodschappen bij de christelijke kruidenier en zo het hele rataplan van de verzuiling die zo kenmerkend was voor de sociologische opbouw van ons land in die tijd.

Artishock

Jan en Henny Visser, onze buren dus (oké, een huis ertussen) waren vrijzinnig, lid van de VPRO, lazen Sextant en hadden een andere inrichting van hun huis, veel moderner dan wij. Zij lazen niet alleen veel, ze gingen ook naar de schouwburg, naar radio-opnamen en naar tentoonstellingen.
Jan was een van de oprichters van het in Soest bekende kunstcentrum Artishock, dichter, leraar, lokaal politicus en columnist in de Soester Courant.
Henny werd directeur van een school voor avondonderwijs (VAVO).
Ze leefden een ander leven dan wij, maar, en dat is belangrijk, onze ouders en zij konden heel goed met elkaar overweg.

Van Ostaijen

De Vissers moeten aangevoeld hebben dat ik interesse had in literatuur want ik mocht in mijn tienerjaren met ze mee naar de Stadsschouwburg in Amsterdam voor een voorstelling van de gedichten van de Vlaamse dichter Paul van Ostaijen (1896-1928).

Diens poëzie week niet alleen qua taal en ritme af van wat toen de gewoonte was, ook speelde hij met de grafische vormgeving.
Ik heb het programmaboekje nog met de gedichten. Het programma heette ‘Dag stoel naast de tafel’ uit het gedicht van hem dat je in elke bloemlezing terugvindt: Marc groet ’s morgens de dingen. Het gaat als volgt:

Marc groet ’s morgens de dingen. (Fragment)

 Dag ventje met de fiets op de vaas met de bloem
ploem ploem
dag stoel naast de tafel
dag brood op de tafel
dag visserke-vis met de pet
pet en pijp
van het visserke-vis
goeiendag
 
 DAA-AG VIS
 dag lieve vis
dag klein visselijn mijn

Gelezen? Doe dan nu jezelf een plezier en lees het nogmaals, dit keer hardop. Je hoort de muziek!

(Helaas krijg ik de grafische vormgeving niet zoals die moet zijn)

Hemingway

Ik ging ook mee naar radio-opnames en naar de progressieve, experimentele jeugdkerk die Jan in Soest-Zuid begon. Daar hoorde ik het heel devoot gezongen experimentele Prayer van Spooky Tooth. Een relevatie! Ik draai het nog regelmatig.

Ze maakten me bekend met het werk van Ernest Hemingway (ik kreeg A Farewell to Arms) en andere bekende namen uit de internationale literatuur. Als ik bij hen oppaste op hun twee zoontjes dan liep ik altijd de rijk gevulde boekenkast langs.
Zo droegen ze bij aan mijn literaire belangstelling en gaven ze een heuse zet aan mijn wens om Nederlands te gaan studeren. Dat is de reden van mijn dankbaarheid.

‘Ga maar lekker en veel lezen’

In de derde van de HBS ontdekte ik de Nederlandse literatuur. In de vierde schreef ik een lang opstel over het werk van Marnix Gijsen. In de vijfde had ik de langste boekenlijst van de klas.

Toen ik Henny in die jaren een keer vroeg wat een boek nu precies tot een literair boek maakte, antwoordde ze kordaat: ‘ga maar lekker en veel lezen, dan weet je het vanzelf’.
Wat een wijs en stimulerend antwoord was dat! Ik heb het later vaak aan anderen herhaald.

Woordademig

Bij het vertrek aan het bezoek aan haar ontvang ik een poëziebundel van Jan Visser, Woordademig. Een keuze uit eigen werk uit 2001.

Op een parkeerplaats sla ik het open en lees Een paars gedicht.
Het gaat als volgt:

Laten we de dood niet groter maken dan hij is
de haat is dodelijker
de onverschilligheid is dodelijker
de jaloezie is dodelijker
de onherstelbaarheid is dodelijker
de schuld is dodelijker
de eenzaamheid is meer dan de dood

dag dood/dodeke/dood
met je tierlantijnen
kransen en rouwrandjes
de dood in zwart/wit
met zijn bloemen, kraaien op hoge hoeden,
de dood met zijn pompeuze kerken
kruisen
stenen
graven

ga je mee kijken naar de dood
kom
ga je mee kijken naar het hiernamaals?
Alles is poetry emotion.

Niet alleen op mij, ook op Jan Visser heeft de poëzie van Paul van Ostaijen een onuitwisbare indruk gemaakt.

De bundel Woordademig van Jan Visser is te kopen of te bestellen bij uw lokale boekhandel en bij bol.com.

Voor het werk en leven van Paul van Ostaijen verwijs ik graag naar Paul van Ostaijen van Matthijs de Ridder.

Dit blog verschijnt gelijktijdig ook op harmklifman.nl.