Vrijheid (Jonathan Frantzen)

Vrijheid (Jonathan Frantzen)

Als ik me goed herinner is de landelijke pers bijna altijd enthousiast als er weer een nieuwe pil van Jonathan Frantzen verschijnt. Ik had niet eerder wat van hem gelezen tot ik onlangs Vrijheid uit 2010 tegenkwam in een van de minibiebs in ons dorp. Een mooie kans om kennis te maken met een van Frantzens meest geprezen werken.

Quotes

Op de voorkant van de uitgave die ik meenam staat een quote van Volkskrant- recensent Hans Bouman: ‘Laten we er niet omheen draaien: Jonathan Frantzen heeft met Vrijheid een meesterwerk geschreven.’ Op de achterflap staan even lovende teksten van Joost Zwagerman en Trouw-recensent Rob Schouten.

Nu weet ik ook wel dat uitgevers graag de meest positieve quotes citeren (en wie weet doen recensenten het erom zodat ze op die flappen verschijnen). Een beetje kritische blik van jezelf als lezer is nooit overbodig. En voor mij geldt steeds: heb ik het lezen van dit boek als een plezier ervaren en zo ja, wat maakte het dan plezierig?

Zuur

Frantzen verstaat de kunst om een breed uitgewerkte geschiedenis van een bepaald gezin in de VS aan het begin van deze eeuw te schrijven. Hoe het de aanvankelijk zo succesvolle moeder Patty vergaat en waarom het haar maar niet lukt om gelukkig te worden. Hoe vader Walter verstrikt raakt in goed doen voor de natuur en het ‘dienen van het kapitaal’. Hoe zoon Joey lang het gevoel heeft dat zijn ouders hem niet zien staan zoals hij is en wat zijn reactie daarop is. Hoe zijn zus Jessica zich daar tussen beweegt. Met daaromheen allerlei vrienden en familieleden die het leven van deze gezinsleden vooral ingewikkeld en soms zuur lijken te maken. Zuur is trouwens het goede woord, want op de keper beschouwd zijn er maar weinig personages in dit boek die niet ergens zuur zijn of cynisch of narcistisch. Eigenlijk is geen enkele personage echt innemend, maar tegelijkertijd evenmin volledig afstotend.

Navelstaren

Anders gezegd, veel navelstarende, met zichzelf bezig zijnde figuren. Dat is wel echt opvallend, maar ook hier geldt: Frantzen doet dat wel heel knap. Hij laat zien hoe mensen kunnen worstelen met wat ze doen en wat ze eigenlijk zouden willen, hoe mensen gedreven worden door diepere lagen in zichzelf, en vooral door hun onderlijf. Dat laatste, de erotische lust is wel heel erg nadrukkelijk aanwezig. Frantzen zal het opzettelijk gedaan hebben, wellicht om een onthullend beeld te schetsen. Maar meer dan eens dacht ik als lezer: nou, dit hoef ik echt niet te weten.

Doorkijkje

En natuurlijk krijg je via dit beeld van het gezin een fantastische doorkijk naar de Amerikaanse samenleving in het begin van deze eeuw, van de politieke verhoudingen, van de invloed van de grote bedrijven op de politiek, van het vele bedrog, de verlakkerij van ‘de kleine man’. Aldus ontstaat in het groot en in het klein een genuanceerd beeld van wat ‘vrijheid’ in de praktijk betekent. Heel knap hoe Frantzen dat doet.

Soepele stijl

Het meest bewonder ik de stijl waarin dit boek geschreven is. Zo soepel, zo lenig, zo’n natuurlijke stroom van woorden. Heel knap, zeker ook door de hand van vertaler Peter Abelsen. En met hoeveel nuances Frantzen gemoedsstemmingen aanduidt, of inwendige worstelingen beschrijft. Echt, als je dit kunt, dan kun je schrijven! Om nog maar te zwijgen van de scherpe dialogen waarin gezinsleden elkaar bepaald niet sparen!

Jonathan Frantzen, Vrijheid. Uitgeverij Prometheus. Oorspr. verschenen in 2010. Ik las de 21ste druk uit 2013, in de exclusieve uitgave van de
Libris-boekhandels. Met op de kaft een foto van de prachtige azuurzanger, een vogel die een belangrijke rol speelt in de carrière van Walter.

Vrijheid (Jonathan Frantzen)

Eén gedachte over “Vrijheid (Jonathan Frantzen)

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *