Verrijken
Lezen verrijkt je kennis van de wereld. Je leert over andere landen, over andere leefgewoonten, andere culturen. Je stapt werelden binnen die anders zijn dan de jou bekende. In deze column een paar voorbeelden waarin ik die ervaring had.
Liefde en chantage
Wie herinnert zich niet de beelden van de rellen in Franse voorsteden. De problemen stapelen zich daar op tot ongekende hoogten. In de roman De Franse bruiloft van Sabri Louatah bevinden we ons in St. Etienne waar zich een grote Algerijnse gemeenschap bevindt, in dezelfde situatie.
Er wordt getrouwd. De huwelijksdag is de eenheid van tijd waarin we kennismaken met oude tradities in een nieuwe omgeving, met de heiligheid van het familieverband en de plaats van het zwarte schaap, met jongeren die zich hebben ontworsteld aan de lokale ellende (door weg te gaan) en met jongeren die in de criminaliteit verzeild raakten, met taboes en chantage, met stevige vormen van geweld en aandoenlijke blijkens van grote liefde, met onderlinge twisten over de ware islam en over de verschillen tussen Algerijnen en Marokkanen. Een roman over het gewone leven dus en over hoe dingen kunnen gaan – in een wereld die ik zó niet kende.
Een ziel in een tunnel
Dat laatste geldt ook voor het bijzonder gecomponeerde boek Schoonheid die in mij raast tot ik sterf van Hazim Kamaledin. In deze roman voert de schrijver zichzelf op nadat hij is overleden. De oorzaak is onduidelijk. Is hij vermoord door terroristen of omgekomen bij een bombardement door de Amerikanen? Wie zal het zeggen in een wereld die beheerst wordt door chaos, onzekerheid en terreur? Zeker is dat de hoofdpersoon een alom geroemde film maakte met dezelfde titel als dit boek. In de film levert hij kritiek op Saddam Hoessein. Wanneer de autoriteiten dit merken plegen zij zodanig censuur dat er niet meer dan een lofuiting op de grote leider overblijft.
Filmmaker Kamaledin, of beter: zijn ziel, is in een tunnel onderweg naar het licht. Hij wordt tijdens die tocht overvallen door allerlei stemmen, onder meer van familieleden. Telkens vertelt een stem een gebeurtenis. Samen creëren deze verhalen een bizarre eenheid waarin zijn vader en moeder kibbelen over de plaats van begraven, waarin soennieten en sjiieten elkaar naar het leven staan, waarin zich zeer bijzondere familieverbanden voordoen, en waarin ironische beschrijvingen van de realiteit afgewisseld worden met magisch-realistische verhalen over monsters. Hallucinerende situaties, satirisch beschrijvingen van pijnlijke processen, slinkse afleidingsmanoeuvres om de autoriteiten te omzeilen, het doet zich allemaal voor. En bovenal: chaos en onzekerheid.
Literatuur die nieuwe werelden opent: ja dat zeker, en die je ook je vertrouwde wereldje opnieuw doet waarderen.
Sakura
Wat voorbeelden van andere boeken die mijn kijk hebben verrijkt:
De biografie van het leven van Collingwood Ingram, Sakura (2020), geschreven door Naoko Abe leerde me veel over Collingwood maar ook en vooral over de kersenbomen-cultuur in Japan. Wat me ook opviel is dat reizen in de wereld van voor het vliegtuig zo enorm veel tijd in beslag nam. Wat we nu in 24 uur doen, duurde nog geen eeuw geleden zes weken.
Hetzelfde realiseerde ik me toen ik De mannen van Maria (2019) van Anneloes Timmerije las. Om Indië te bereiken was men negen maanden onderweg en menig reiziger liet het leven aan boord.
Wat te denken van het vele en langdurige reizen tussen Nederland en de VS zoals we daarover lezen in Fortuna’s kinderen van Annejet van der Zijl! En dan te bedenken dat je tegenwoordig voor (te) weinig geld zomaar een weekend naar Barcelona kunt.
Dat is het aardige van historische romans: je leest op een aantrekkelijke manier over het leven in het verleden en leert het heden te waarderen.
(Dit blog verschijnt gelijktijdig als column in de Voorschotense Krant)
