Sneeuwvlokken in Teheran
In deze tijd van grote vluchtelingenstromen verschijnen (hoe kan het anders) regelmatig boeken waarin het leven van een vluchteling wordt beschreven. Wat doet het met je als je je noodgedwongen van het ene op het andere moment verplaatst naar een totaal andere wereld? Voor velen betekent dit leven in twee werelden, een dubbel bestaan. Hoe dat eruit ziet, laat Marjan Kamali zien in haar roman Sneeuwvlokken in Teheran.

Een Iraans gezin vlucht in 1985 tijdens de oorlog van het Irak van Saddam Hoessein met Iran naar de Verenigde Staten. Wat aanvankelijk bedoeld was als een tijdelijk verblijf, verkeert in een permanente vestiging. De ouders zijn tot veel bereid om hun kinderen een nieuwe toekomst te geven op een plaats die noodgedwongen second best is. Vooral moeder Darya van dochter en hoofdpersoon Mina heeft hier veel moeite mee. Ze was aanvankelijk een veelbelovend wiskundige; die ambities moet zij nu opgeven. Ze houdt vast aan oude gewoontes en versterkt die zelfs. Op het oog hilarisch maar eigenlijk navrant is haar zoeken naar een man voor Mina. Ze doorzoekt het hele internet naar data over een mogelijke kandidaat en legt die gegevens vast in een Excel-bestand. Hoe westers kun je een oosterse gewoonte verpakken! Overigens wordt het niets met die beoogde kandidaat.
Dubbel bestaan
De uitdrukking ‘dubbel bestaan’ speelt in verschillende gedaanten een cruciale rol in het verhaal. We zien dit dubbele bestaan van het gezin in de Verenigde Staten: het vasthouden aan oude tradities en het invoegen in westerse waarden: hard studeren, hoger op willen in de harde, zakelijke wereld. Mina moet vooral een bedrijfskunde-studie afmaken en kan hier pas in vrede mee leven als ze zich tegelijk ook mag ontwikkelen als kunstenares.
Wanneer Mina en haar moeder in1996 teruggaan naar Iran (beiden willen terug naar hun roots), blijkt dat ook de ‘achterblijvers’ een dubbel leven leiden/lijden: in de publieke ruimte houden Mina’s vrienden en vriendinnen zich streng aan de islamitische leefregels onder permanente dreiging van fanatici, achter de dichte huisdeur gaan ze helemaal los. Hun leven daar is vooral een over-leven van de dictatuur.
Verscheurdheid
Het zal duidelijk zin, Sneeuwvlokken in Teheran is vooral een roman over de verscheurdheid die door deze vormen van dubbel leven wordt veroorzaakt. Of je nu blijft of weggaat, die verscheurdheid is er in beide situaties. Marjan Kamali weet dit aan de hand van het verhaal van dit fictieve gezin helder te beschrijven. De boodschap is duidelijk en dat is wat mij betreft tegelijk de verdienste van dit boek. De mierzoete romantiek (Mina ontmoet tijdens haar bezoek aan Iran wel heel toevallig de broer van de oorspronkelijke huwelijkskandidaat en beiden worden smoorverliefd op elkaar) en de weinig verrassende stijl nam ik maar voor lief.
Marjan Kamali, Sneeuwvlokken in Teheran. Amsterdam: Ambo/Anthos 2022, 211 pagina’s in de e book versie. Oorspronkelijk uit 2013.