Ik ben een nieuwsgierige lezer
De royale boekenkast in de huiskamer is grotendeels gevuld met vertaald of oorspronkelijk werk van Russische auteurs. Niet verwonderlijk voor een vertaalster Russisch-Nederlands. De laatste vertaling van Tamara Schermer (samen met Eva van Santen) is Het lot van een Russische vrouw van Boris Pilnjak. Onder de huidige omstandigheden leest ze echter vooral werk van Oekraïense auteurs.
Schrijftraditie
Op dit moment is dat Vorosjylovhrad van de Oekraïense auteur Serhi Zjadan, een roadnovel over een dertiger die op zoek gaat naar zijn broer die vermoedelijk naar Nederland is afgereisd. Het verhaal speelt in 2000 in het ‘wilde westen’ van het land.
‘De hoofdpersoon “ziet“ soms dingen. Als je je als lezer daar voor openstelt, dan is het een leuk boek, met humor geschreven en niet zo donker als veel Russische literatuur. Het boek werd in 2010 in het Oekraïens geschreven. We zitten dan in de periode dat de Sovjet Unie uiteen is gevallen en Oekraïne eindelijk onafhankelijk van Rusland is. Oekraïne was al onder de tsaren niet meer dan een kolonie van Rusland.’
Schermer herinnert eraan dat het heel lang verboden was om in de Oekraïense taal te publiceren. Er was dus geen ruimte voor een eigen Oekraïense schrijftraditie. Neem Nikolaj Gogol, schrijver van korte verhalen en van de roman Dode zielen. Die probeerde in het Oekraïens te schrijven maar werd pas succesvol toen hij overstapte op het Russisch.
‘Vorosjylovhrad beschrijft hoe jongeren in Oekraïne op zoek zijn naar een eigen manier van samenleven. Het boek is heel goed vertaald door Tobias Wals, een van de twee vertalers Oekraïens – Nederlands die we hebben. Zjadan, de romanschrijver, is ook dichter en lid van een rockband. Hij is nu, tijdens de bezetting door Rusland, in Charkiv achtergebleven – een bewuste keuze.
Zjadan en andere Oekraïense auteurs zijn dus opgegroeid met het Russisch als voertaal. Ze werken nu driftig aan een eigen Oekraïense schrijftraditie.’
Grijze bijen
‘Als vertegenwoordiger van PEN-Oekraïne reist Andrej Koerkov de wereld rond om bekendheid te geven aan de literatuur van zijn land. Koerkov was als auteur altijd nogal absurdistisch maar in Grijze bijen is hij heel toegankelijk. In dit boek zijn een iemker en een oud-klasgenoot in het grijze gebied dat door pro-Russische rebellen wordt bezet, de enig overgeblevenen in hun dorp. Ook hier domineert de humoristische toon.’
Schermer is een uitgesproken liefhebber van ‘het langere korte verhaal’. Tsjechov natuurlijk en Toergenjev en, eigentijds: Maxim Osipov die op dit moment in Leiden doceert.
‘Osipov is schrijven van De wereld is niet stuk te krijgen – verhalen over de absurde realiteit in Rusland, leuke korte verhalen.’
Etty Hillesum
‘Of ik alleen Oost-Europese schrijvers lees? Nee, dat zeker niet. Onlangs las ik de biografie van Etty Hillesum van de hand van Judith Koelemeijer. Koelemeijer doet dat heel goed maar de dagboeken van Etty blijven wel mooier. En toch, als ik nu lees hoe ze gedeporteerd wordt, dan vind ik dat erg aangrijpend. Hillesum weigerde hulp voor zichzelf om ánderen te kunnen helpen. Ik moest het boek echt even wegleggen.’
Schermer leest graag biografieën zoals van Hella S. Haasse, Leven in de verbeelding van Aleid Truijens. Op haar lijstje staan nog de recent verschenen biografieën van Willem de Zwijger en Erasmus. Ook de historische roman kan haar bekoren. Schermer noemt Peters keizerin van Kristina Sabaliauskaite, in 2021 in het Nederlands vertaald. ‘Het is geen standaard historische roman. Het verhaal wordt helemaal vanuit de vrouw verteld – een arme, ongeletterde vrouw die het uiteindelijk schopt tot keizerin Catharina I.’
Bestsellers
‘Bestsellers zijn wat mij betreft niet altijd de beste boeken. Neem de Napolitaanse romans van Elena Ferante, na het eerste deel wist ik het wel. Dat geldt ook voor veel thrillers die “op bestelling” zijn geschreven. Die doen het goed op de bestsellerslijst top 60, de Baantjers bijvoorbeeld. Zulke boeken lees ik hooguit als een tussendoortje.
Ik had ook geen klik met Alexandra van Lisa Weeda. Ze schrijft goed, maar de stijl pakte me niet. Een boek dat niet aanspreekt leg ik dus weg.
Met mijn dochter lees ik samen een hele leuke thriller van Richard Osman, een BBC-presentator die onder andere The bullet that missed (vertaald: Het schot dat niemand raakte) schreef. De thriller speelt in een bejaardenhuis. Het is een boek vol humor, zonder meligheid.’
Japin
‘Vaslav van Arthur Japin stond al lang in mijn boekenkast. Ik ben het pas kort geleden gaan lezen. Het gaat over de Russische danser Vaslav Nijinski, die ziek wordt en aan waanideeën lijdt. In het boek beschrijft Japin zijn leven daarvóór; dat heeft hij heel mooi gedaan. Japin heeft zich goed ingeleefd. Het boek is meeslepend geschreven, ook voor iemand die niets van dansen weet. Overigens vind ik niet alles van Japin even sterk. Dat geldt ook voor de romans van Pieter Waterdrinker. Tsjaikovskistraat 40 vond ik mooi, Poubelle ook, maar zijn laatste roman, Biecht aan mijn vrouw, viel ronduit tegen.
Soms lees ik non fictie, zoals het werk van Frank Westerman. Ik vond zijn Te waar om mooi te zijn, essays over kunst, de mens en de natuur, heel interessant.
Nieuwsgierige lezer
‘Ik zou mezelf omschrijven als een nieuwsgierige lezer, op zoek naar een boek met diepgang. Een boek moet ergens over gaan. Het gaat me eigenlijk altijd om het verhaal. Dat moet goed zijn.
Ik lees ook graag auteurs van landen of gebieden waar we op vakantie naar toe gaan. Laatst waren we in Italië. Daar las ik Waarom het zo aantrekkelijk is om gelukkig te zijn van Lorenzo Marone, een heel grappig, menselijk boek over een wat zure weduwnaar in Napels die langzaam ontdooit als er een beroep op hem wordt gedaan. Een goed verhaal. Allerlei lokale bijzonderheden pik je dan vanzelf mee.’
Meenemen
‘Als dit appartement in de fik zou staan? Dan zou ik werk meenemen van Tsjechov natuurlijk en de verhalen van Toergenjev. En ook Verre jaren, van Konstantin Paustovski dat speelt in het Kyiv van voor de revolutie.’
