Ik sta stil als ik niet lees
Nog voor het gesprek begint, legt Berend Redder drie boeken op tafel. Het zijn niet de minste boeken. Noem het zijn visitekaartje. Dit is wat hij is, wie hij wil zijn, wat hem bezig houdt: iemand met een brede focus.
Het is een mooi stapeltje. Bovenop ligt deel 2 uit de driedelige serie over Levenskunst van ethicus en filosoof Dick Kleinlugtenbelt. Daaronder het boek Systemisch wijzer van Siets Bakker en Leanne Steeghs, en onderop de bestseller van Jitske Kramer, Deep democracy. De wijsheid van de minderheid. Drie heel verschillende boeken die, zo benadrukt Redder, wel in samenhang met elkaar moeten worden gezien. Ze raken alle drie een andere laag van het thema dat hem na aan het hart ligt: leiderschap.
Wil je dit eens uitleggen?
‘Het werk van Bakker en Steeghs leert je kijken naar patronen in gedrag en intermenselijke verhoudingen. Als je die patronen, die grondregels kunt lezen, dan heb je een goede voedingsbodem gelegd voor de verdere ontwikkeling van de organisatie waar je leider van bent. Met kennis van theoretische recepten op het gebied van organisatiekunde ben je er nog niet. Een goede leider heeft meer nodig. Ik vind systemische intelligentie voor een leider zelfs een stuk belangrijker dan coachingskennis. De onderstromen in een organisatie leren herkennen, goed horen wat er gezegd wordt om vervolgens de onderstroom zo te verdunnen dat er veiligheid en aandachtigheid ontstaat. Het boek van Jitske Kramer biedt op dit punt heel veel. Iedereen heeft recht op een plek, ook als die er niet is als gevolg van ziekte of zo. Zet in de vergadering een stoel voor die persoon neer. Die stoel lijkt leeg, maar toch is de persoon erbij. Zo houd je het energetisch systeem in balans.’
‘Leiderschap draait om in verbinding zijn met de ander, om zuiverheid daarin. Vanuit respect nieuwsgierig zijn naar waar het om te doen is. En dat als leider ook voorleven, niet louter op basis van ervaringsleren maar met gebruikmaking van wat de wetenschap, de filosofie en andere wijsheid kunnen vertellen. Die wijsheid is beschikbaar om je heen. Het is de verantwoordelijkheid van de leider om die kennis op te zoeken, die te ontmoeten, zich ermee te verstaan en tot zich te nemen. Daar word je een betere leider van. Een leider moet samenvallen met zichzelf en geen kunstjes vertonen. Hij of zij moet echt zijn. Als je dat niet bent, voelen je collega’s dat feilloos aan. En precies dit raakt aan een ander thema dat me bezig houdt, ‘de tweede levensader: levenskunst.’
Wat versta je onder levenskunst?
‘In levenskunst gaat het om de zin van het leven, de kunst om een vervuld leven te leiden. Dat je tegen jezelf kunt zeggen: het is goed geweest. Anders gezegd: je bent hier niet voor je lol, er moet wel iets gedaan worden in het leven, iets dat de moeite waard is, voor jezelf maar ook voor anderen.’
Wat helpt het boek van Kleinlugtenbelt daarbij?
‘Via verschillende invalshoeken uit de geschiedenis van de filosofie leer je hoe je een goed leven kunt leiden. Levenskunst is steeds meer op de agenda gekomen. Het boek van Kleinlugtenbelt haalt me uit het eendimensionale denken; het zet me steeds op andere gedachten, het brengt me dichter bij mezelf en zet me aan het denken: wat vind ik hier zelf van? Aan de ene kant leidt dat tot verwarring, aan de andere kant leert het me keuzes maken: wat is voor mij dominant? Het boek appelleert aan zoiets als spirituele intelligentie: is de organisatie waar je leider van bent zuiver genoeg voor de volgende stap? Ik moet denken aan een uitspraak van Paul de Blot: “spiritualiteit is niets anders dan een ideaal nastreven met je voeten in de modder”. Ik ben een stier; dit aardse spreekt mij aan.’
Lees je ook andere genres dan die van deze drie boeken?
‘Ik heb genoten van De eenzaamheid van de Priemgetallen van Paolo Giordano en van De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch: ik was daar helemaal gek van, van de opbouw, van het taalgebruik. Als interim-bestuurder zit ik veel in de auto. Ik ben daardoor minder romans gaan lezen. Ik luister nu boeken. Ja, opnieuw veel filosofie, zoals Het leven als kunstwerk van Joep Dohmen, Socrates op sneakers van Elke Wiss, De zin van het leven van Fokke Obbema, Geschiedenis van de filosofie van René Gude, en De stilte spreekt van Eckhart Tolle. Dat soort boeken.
Lezen is voor mij het gesprek met mezelf aangaan, dankbaar zijn voor de reflectie die me door een auteur in een boek wordt aangeboden, mezelf begrijpen waarom ik de dingen doe die ik doe. Lezen voedt me in het versterken van mijn gedrag ten opzichte van anderen zodat ik me kan aanpassen aan wat de ander nodig heeft. En ja, lezen is ook verwondering en creatie. Ik sta stil als ik niet lees.’
