Ik ben een functionele lezer
We ontmoeten elkaar op een terras. Als ik aankom zit Cees Bremmer er al met naast zich een rugzak boordevol boeken. Hij is er klaar voor, dat is te merken. Wat volgt is een gesprek in een hoog tempo en boordevol namen, titels, jaartallen.
Bezig
Bremmer typeert zichzelf als ‘een bezige man’. Hij is gemeenteraadslid, vervult verschillende bestuurlijke functies, is columnist in twee lokale kranten, schrijft boekbesprekingen, is oud-parlementariër en nog heel veel meer. Zijn interesses gaan breed: van politiek tot poëzie, van de Moorse steden in Spanje tot de geschiedenis van het Nederlandse protestantisme.
Het Verenigd Koninkrijk
Bremmer vertelt dat hij veel tijd besteedt aan het voorbereiden van lezingen voor Probus Nederland, een landelijk netwerk van lokale verenigingen van senioren met een opzet die vergelijkbaar is met die van de Rotary of de Lions.
Zijn onderwerpen zijn overwegend politiek-historisch van aard. Bremmer toont zich een kenner van de geschiedenis van de Britse monarchie: van de opeenvolgende vorsten en hun prime ministers.
De Britse constitutionele geschiedenis heeft zijn hart. Bremmer kent alle troonopvolgingen, compleet met jaartallen, uit zijn hoofd en is fan van de huidige vorstin over wie hij veel leest. Hij raadt titels aan als The Queen’s Speech van Ingrid Sewart en Andrew Marr’s The Diamond Queen. Al vertellend wordt duidelijk dat zijn voorkeur uitgaat naar het anekdotische, naar hoe kleine of grote veranderingen begonnen (‘the invention of traditions’).
Met hetzelfde gemak houdt hij evengoed praatjes over Duitse bondskanseliers en Nederlandse premiers.
Europa
Omdat Bremmer zijn lezingen goed wil kunnen onderbouwen leest hij veel over internationale politieke geschiedenis. Zo roemt hij Twilight of Democracy van Anne Applebaum (vertaald als De schemering van de democratie) en het werk van de historicus Vernon Bogdanor. En niet te vergeten Paul Scheffers Land van Aankomst.
Meer op de achtergrond is er het werk van Andreas Kinneging, Geografie van goed en kwaad, Ian Buruma, Grenzen aan de vrijheid en het bekende essay van Francis Fukuyama, Het einde van de geschiedenis. En natuurlijk mag Geert Mak met In Europa niet ontbreken.
Veel leerde hij uit de (auto-)biografieën van belangrijke politici als Henri Kissinger (‘geweldig goed boek’), Roy Jenkins (‘een imponerende man’) en Harold Macmillan (‘een enorm veelzijdige man’). Het zijn namen van mensen die een eigen weg durfden gaan, zoals ook een Churchill (‘ook ongekend veelzijdig’) en een De Gaulle (‘de man die nee zei’) dat deden. Daarom verdienen ze zijn bewondering.
Kapitein Rob
Even terug in de tijd. Bremmer groeide op in een protestants-christelijk nest en las in zijn jonge jaren de schrijvers die het in die kring (‘zuil’) goed deden. In zijn jeugdjaren waren dat de boeken van K. Norel (Engelandvaarders), Anne de Vries, en Piet Prins met zijn Snuf-boeken.
‘Mijn liefde voor de avontuurlijke literatuur begon met de strips over kapitein Rob’s zeilreizen met zijn schip de Vrijheid, zijn alerte hond Skip en de duistere prof. Lupardi. Daar kon ik geen genoeg van krijgen, die las ik stuk.’
Later waren daar de namen van Jan de Hartog (Hollands glorie, Gods geuzen, Schipper naast God), Leon Uris (onder meer Exodus) en Paul Gallico (The Snow Goose). Nog weer wat ouder geworden ging hij ook geestelijk breder en las hij werk van Anselm Grün en Henri Nouwen.
De protestantse geschiedenis kreeg hij mee via het werk van dr. G Puchinger (diens Ontmoetingen met vooraanstaande wetenschappers en politici genoten indertijd grote faam) en de professoren George Harinck en Jan de Bruin. En om zeker ook te noemen: de biografieën van Johannes Calvijn (door W.F. Dankbaar) en van Abraham Kuyper natuurlijk, met name die van de hand van Johan Snel. Bremmer is vol bewondering voor de grote maar nauwelijks bekende veelzijdigheid van Kuyper.
Poëzie
En opeens gaat het gesprek over poëzie, over Slauerhoff, Alleen in mijn gedichten kan ik wonen) en gedichten uit de verzamelbundel van Aarts en Van Etten, Ik ging naar Bommel om de brug te zien,…
Functionele lezer
Nadat al deze indrukwekkende namen zijn gepasseerd vraag ik Bremmer wat voor hem al dat lezen leuk maakt. In blijmeteenboek.nl gaat het immers om bronnen van leesplezier op te zoeken. Die vraag blijkt lastig te beantwoorden, want … bij het meeste lezen is het hem helemaal niet te doen om leesplezier. ‘Ik ben vooral een functionele lezer: het lezen moet ergens toe dienen, voor een lezing bijvoorbeeld of voor een column of een boekbespreking. Lezen heeft dan een functie en is niet per se leuk. Om werkelijk leesplezier te ervaren is iets anders nodig: de afwezigheid van een doel. Er moet dan totale ontspanning zijn, zoals in de vakantie. Ja, dan wil ik wel een roman openslaan, een avonturenroman of een boek dat de verbeelding stimuleert of je kennis laat maken met andere werelden.’
Literaire nicht
Bremmer noemt als voorbeeld De maan danst op het erf van de dode uit 2019, geschreven door zijn volle nicht Rebekka W.R. Bremmer.
‘Ik vind het een uitstekend geschreven boek. En dat is niet alleen omdat het van mijn nicht Rebekka is. Het verhaal speelt zich af in Spanje rond 1936, dat wordt verscheurd door een diep insnijdende burgeroorlog. Die periode heeft mijn interesse, te meer daar ik tijdens mijn studie Spaans als bijvak heb gekozen. Het boek is goed geschreven en heeft een heldere opbouw.
Ik weet nog dat het beroemde boek De kanonnen van augustus van Barbara Wertheim-Tuchman over de Eerste Wereldoorlog, op mij destijds veel indruk maakte door ook in aparte hoofdstukken vanuit verschillende invalshoeken/hoofdsteden de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog te belichten. De opbouw van een boek doet er voor mij toe.’
Barack Obama
‘Ook Rebecca’s vertalingen van o.a. Mijn naam is Selma van Selma van de Perre en recent het boek Dat deed je gewoon. Een eeuw Nederland door de ogen van een 99 jarige dat zij samen met Fred Hisschemöller schreef, mogen er denk ik zijn!
En dan laat ik haar vertaling van Barack Obama’s memoires Een beloofd land nog ongenoemd.
Mag een goede vertaler ook niet eens genoemd worden?’
