Klassieker

Klassieker

‘Een klassiek boek is een boek dat iedereen gelezen wil hebben en niemand wil lezen.’

Was getekend: Mark Twain (1835-1910), de auteur die we kennen van Tom Sawyer en van Huckleberry Finn.

De uitspraak komt regelmatig langs op Twitter en telkens vraag ik me af of het klopt. Misschien komt het doordat de stelling zo absoluut klinkt, zo alles of niets. Met andere woorden, mag het een tikkeltje genuanceerder? Misschien heb je een zetje nodig van iemand in wie je vertrouwen hebt, misschien komen er teveel andere aantrekkelijke titels langs, dus so what? (Veel ‘misschien’ dus maar juist daarom).

Steinbeck

Laatst interviewde ik voor deze site Jan F. Kruse. In ons gesprek kwamen veel interessante titels langs, meer zelfs dan in het verslag terecht kwamen. Een van de auteurs die Kruse noemt, is John Steinbeck (1902-1968), als auteur van onder meer East of Eden, een klassieker. In de bestanden op mijn e-reader tref ik een ander werk van hem aan: De druiven der gramschap, ook al een klassieker. 

Ik ken de titel sinds de middelbare school en er is geen enkele reden waarom ik het nooit gelezen heb. Maar waarom zou er een reden moeten zijn. Een boek kan gewoon uit beeld raken en weer in beeld komen. Door Jan Kruse dus, dit keer, dit boek. Op zijn gezag las ik het, met meer dan gemiddeld genoegen.

Deerniswekkend

Dat De druiven der gramschap een meesterwerk is, staat voor mij buiten kijf. Het is het deerniswekkende verhaal van de familie Jonad die tijdens de grote crisis tussen de beide wereldoorlogen in de VS van oost naar west trekt, naar California in de hoop op werk. Het is een tragisch verhaal dat zich goed leent voor verfilming, hetgeen inderdaad is gebeurd. Maar wat deze roman voor mij vooral zo indrukwekkend maakt, zijn de ‘reflecterende’ hoofdstukken die Steinbeck regelmatig invoegt. Daardoor doorbreekt hij het emotionele meeleven van de lezer en drukt hij hem/haar op het achterliggende verhaal. 

Drama

‘Loop eens met me mee, dan zetten we een stap dieper, op zoek naar wat hier echt gebeurt’, zo lijkt Steinbeck te zeggen – nee, zo voelde ik het persoonlijk als lezer. En vervolgens legt Steinbeck in heel heldere taal de principes uit van het extreme, het niets ontziende kapitalisme en laat hij zien wat er gebeurt wanneer de menselijke waardigheid, de humaniteit op de tweede, nee derde of vierde plaats wordt verschoven. Hoe allerlei juridische foefjes de macht van de bezitter beschermen tegen de terecht vraag van de niet-bezitter. En ook: hoe bezit vaak verworven is door een vorm van gelegitimeerde diefstal.

Het verhaal van de familie Joad, de erbarmelijke omstandigheden waarin zij komen te verkeren, krijgt hierdoor een exemplarische functie. Zo gaat het dus altijd als eigenbelang en bezitsdrift de ziel van de mens in bezit nemen, zo maakt Steinbeck de lezer duidelijk. De kracht waarmee Steinbeck dat doet is zo niet te negeren, dat zijn boodschap zich definitief nestelt onder je huid.

Je kijkt om je heen, en je ziet wat Steinbeck bedoelt.

Zo wordt een boek dus een klassieker. En ook: zo is het nooit te laat om een klassieker te lezen.

Uitgebreide recensies:

Roeland Dobbelaer in De leesclubvanalles

Jan Koster op jkleest.nl