Niets ontgaat ons
Om eerlijk te zijn, het gebeurt me maar heel zelden dat ik emotioneel word van een boek. Er blijft altijd een afstand bestaan tussen mij en het verhaal. Maar man, wat een boek is Niets ontgaat ons van Janke Reitsma. Er waren herhaaldelijk momenten dat ik gewoon niet verder kon. En toen ik het uit had stonden de tranen in mijn ogen. Wat een hartverscheurend verhaal!
Situatie
Een onmachtige vader, een moeder met grote psychische problemen (ik waag me als amateur niet aan een label), een jongen (Koen) die daardoor geen kind kan zijn, zijn zusje (Aukje) met een minimale levensverwachting. Een dorp aan de uiterste rand van het land, tegen de wadden aan, een geïsoleerd gelegen woning. En dan is er nog een tante, de zus van de moeder, die de tragedie die zich jarenlang voltrekt in het gezin aanziet en probeert te redderen waar mogelijk ondanks de tegenstand van de vader. In de loop van het verhaal verschijnt nog de vriendin van Koen, het meisje bij wie hij zijn verhaal kwijt kan omdat zij het, hoewel anders, herkent.
Front
Koens leven is een leven van redderen, van peilen hoe zijn moeder reageert, van taken overnemen van de moeder die niet tot zorgen voor Aukje in staat is. En dan de langzaam onthulde waarheid over de eerste jaren van Koen, toen hij door jeugdzorg uit huis werd geplaatst. Koen herinnert zich er weinig van tot er opeens iets daagt. Het is allemaal zo in en in triest. De moeder kan het leven niet aan, is landurig depressief en absoluut niet in staat tot een regelmaat die goed voor Aukje zou zijn. De vader met wie Koen lang ‘een front’ vormt, loopt voortdurend op zijn tenen en haakt soms af. Aukje van wie de doktoren hebben voorspeld dat ze maar heel kort te leven heeft maar die het langer volhoudt dan verwacht.
En Koen? Er gaat de uitspraak dat ook hij verknipt is, maar dit wordt hem door zijn vader uit het hoofd gepraat. Maar is dit ook wat jij als lezer van hem vindt? O, hij is echt geweldig in de richting van zijn zusje en zijn moeder, maar ja, als hij aan het slot van het verhaal met Aukje op pad gaat ….? Wat een drama.
Op omslagen van boeken lees je regelmatig dat een recensent het een verhaal vindt dat ‘je naar de keel grijpt’. Met zo’n uitspraak solliciteert die recensent dan naar een plek op die omslag. Maar echt, in dit geval kan ik het alleen maar beamen. Het is nu een week geleden dat ik het uitlas, en opnieuw bevangt me een neerslachtigheid.
Misschien wel omdat het verhaal zo realistisch is.
Wel zeker omdat het zo prachtig geschreven.
Misschien omdat het kan zo maar gebeuren.
En misschien is het ook wel eens zo gebeurd.
Janke Reitsma, Niets ontgaat ons. Utrecht: Mozaïek 2021, 212 pagina’s.
