Filmbeelden als versnellers en verdiepers

Filmbeelden als versnellers en verdiepers

Robbert Braak werkt als leiderschapstrainer en coach met filmbeelden en verhalen. Een gesprek over de eigen waarheid van het verhaal en wat het betekent als iets (een boek, een film) je raakt.

Annie M.G.

‘Vaak begin ik een training met een filmfragment uit het begin van Annie M.G. De bekende schrijfster is dan nog een kind. Haar vader, die predikant is en gespeeld door Han Kerckhoffs, legt haar uit dat allerlei Bijbelverhalen niet echt gebeurd maar wel waar zijn. Dat is waar het om gaat bij een goed verhaal: de ervaring dat het waar is. Daarbij geldt weer wel dat als een verhaal echt gebeurd is, deze realiteit vaak iets toevoegt aan het verhaal, het sterker maakt.

Zijde

Vroeger las ik heel veel verhalen. Adriaan van Dis, Maarten ’t Hart (Een vlucht regenwulpen, heel mooi!), Jan Wolkers, al die auteurs die toen populair waren. En natuurlijk Zijde, de beroemde novelle van de Italiaanse schrijver Alessandro Baricco, een echte topper. Misschien wel het mooiste boek dat ik ken. Een magisch realistisch verhaal waarin proza en poëzie in elkaar overlopen, met dingen die in het echt net niet kunnen. Er schijnt een film van te zijn maar die moet haast wel minder zijn dan het boek. 

Tegenwoordig lees ik nog maar soms een roman en vaker boeken over coaching en trainingen. Ik ben nu bezig met Zwarte schuur van Oek de Jong, een boek dat ik, in tegenstelling tot veel andere boeken, echt ga uitlezen. Ook het werk van Rutger Bregman (De meeste mensen deugen) en Yuval Noah Harari (Homo Deus, Sapiens) spreekt me erg aan.’

Film of boek?

Tja, film of boek? Eerst het boek, dan de film? Het standaardantwoord is natuurlijk dat het boek meer ruimte geeft aan de eigen fantasie. Je maakt als het ware zelf de film in je hoofd, je geeft je eigen interpretatie aan het verhaal. Je neemt het verhaal mee binnen je eigen referentiekader. Het is denk ik gewoon waar: het boek geeft die ruimte meer dan de film. 

Daar staat voor mij wel iets tegenover: beelden raken je sneller dan teksten. En geraakt worden, dat is toch waar het je om gaat. ‘Raken’ wil zeggen dat je je eigen verhaal aan het maken bent. Je verbindt je met een personage in het verhaal en je trekt zodoende ook bij het kijken naar een film het verhaal naar jezelf toe. 

Wijsheid

Al lezend vertaal je hoe dan ook wat je leest in wat je al weet. Je herkent en je voegt toe. In de erkenning van wat je leest, bouw je jezelf op. Op die manier word je wijzer van een boek. Dat geldt trouwens ook als je schrijft. Ik merk dat nu ik zelf met iemand anders een boek aan het schrijven ben. Schrijven doe je voor een ander maar zelf word je er ook wijzer van. 

Over wijsheid gesproken, ken je dat fragment waarin die twee bekende wijzen, Desmond Tutu en de Dalai Lama met elkaar in gesprek zijn? In hun wijsheid worden ze weer (als) kinderen, zulke eenvoudige taal die ze gebruiken. Het getuigt van wijsheid die zich niet hoeft te laten gelden.

Geraakt worden

Raken, geraakt worden, daar gaat het dus vaak om. Vandaar ook dat rare gevoel als een goed boek, een boek dat je raakte, uit is. Ik noem dat gevoel de ervaring van een nostalgische heimwee.

Ik merk in trainingen dat filmbeelden, anders dan teksten, zowel versnellers zijn als verdiepers. Door beelden met elkaar te bekijken en te bespreken zit je al heel snel in een gesprek dat echt ergens over gaat. 

Toen ik mijn gedachten niet langer als waarheid en mijn denken als een instrument ging beschouwen, veranderde dat veel voor me. Hetzelfde geldt voor emoties. Emoties voel je in je lijf. Er gebeurt daar iets dat ertoe doet. Als je daar vervolgens taal aan geeft, dan combineer je je zintuiglijke, je lijflijke ervaring met je denken. Op die manier ben je er als mens helemaal bij betrokken, zowel met je lijf als met je intellect, je verstand. Dat is ook waar het om gaat wanneer je, bijvoorbeeld tijdens een training, met elkaar praat over wat je raakt bij het zien van filmbeelden of het lezen van een passage in een boek. Met elkaar taal geven aan emoties zodat die in hun combinatie hun werk kunnen doen.

Mijmerverslag

Als coach draag ik een cliënt wel eens op om een ‘mijmerverslag’ te schrijven. Opschrijven wat er gebeurt tussen je hoofd en je hart, wat er in beweging wordt gebracht. Taal geven aan emoties creëert een geheel in ons zelf, maakt ons tot een totaal mens. Een eenheid. Noem het je ziel of je natuurlijke zelf dat zich laten zien als je ergens door geraakt wordt. Daardoor realiseren we onszelf, manifesteren we ons. Dat is heel fundamenteel, het geldt voor iedereen. 

Ieder mens heeft de wens om zichzelf te kunnen zijn. Dat is dan ook mijn missie: je eigen stem vinden, geloven in je eigen stem.