Lezen om de wereld te begrijpen
‘Boeken voorzien in verstrooiing, in ontspanning, ze helpen me bij het begrijpen van de wereld, ze verlenen status, ze verrijken me en ze geven inspiratie,’ Zo vat Robbin Haaijer samen wat de betekenis is van boeken in zijn leven. Robbin is oprichter en initiatiefnemer van Bureau de Bedoeling, een adviesbureau dat als motto heeft Anders kijken, beter luisteren, wijzer beslissen. Een gesprek over de veranderende rol van het boek tijdens je leven.
Ontspanning?
‘Een vakantie begint bij mij altijd met een of meer thrillers, gewoonlijk van een Scandinavische auteur. Dat helpt me te ontspannen, om in de vakantiemodus te komen. Na een week of zo heb ik dan wel behoefte aan iets anders.
Ik houd van mooie zinnen en interessante gedachten. Die schrijf ik over en mail ik aan mezelf. Daarna komen ze in een map. Ik lees ze later nog eens of geef ze door aan een ander. Ik gooi ook nooit boeken weg. Ik wil ze blijven zien. Ze hebben betekenis voor me gekregen.
Wat ik mooi vind, wat mij aanspreekt verandert in de loop van de tijd. Dat merk je achteraf. Twintig jaar geleden vond ik het werk van Giphart geweldig. Phileine zegt sorry, dat soort werk. Tegenwoordig ben ik eerder teleurgesteld. Een leuk verhaal maar dat is het dan ook wel. Ik denk dat het komt doordat mijn verwachtingen uitkomen. Teveel herkenning. Lezen heeft in de loop van de tijd een andere betekenis voor me gekregen. Het gaat me niet alleen om het plezier, maar ook om het ‘buiten de eigen herkenning’ treden.’
Die status van boeken…?
‘Ik herinner me goed dat toen ik jaren geleden bij B&T ging werken, twee oudere collega’s in hun onderlinge gesprek vaak verwezen naar Het bureau van J. J. Voskuil. Zo’n referentie, zo’n verwijzing naar een boek of serie boeken zegt tegelijk niets en alles. Het was echt iets van die generatie.
Als je bij een opdrachtgever komt en je ziet drie boeken liggen waarvan je er twee hebt gelezen, dan heb je iets om het gesprek mee te openen. Je deelt dan gelijk al iets met elkaar. Die boeken bepalen op dat moment de status van het contact. Boeken lenen zich daar goed voor. Je kunt elkaar op titels wijzen, een boek doorgeven zonder het boek te hoeven voorlezen of navertellen. Je vertelt dan wat je er zelf aan hebt gehad, de betekenis die het voor jou heeft. Daar kan een ander wat aan hebben. Tegelijk laat het de ander vrij.’
De wereld begrijpen?
‘Boeken helpen me om de wereld te begrijpen. Dat laatste is lastig, want we weten heel veel niet. Dat dit zo is, is niet erg. Van belang is hoe we ermee omgaan. Bekijken we de werkelijkheid vanuit een model? Vragen we onze klant of opdrachtgever om in dat model van ons te stappen? Of durf je als adviseur meerdere werkelijkheden naast elkaar te laten bestaan? Als lezer ben je gewend andere werelden binnen te treden. Dat maakt het mogelijk om zelf niet krampachtig vast te houden aan dat ene model waarmee jijzelf de werkelijkheid benadert. Ik heb geleerd om dat los te laten. Het biedt je de vrijheid om de logica van het verhaal van de ander beter te volgen en aan te sluiten bij wat de ander belangrijk vindt. Daar word je als adviseur effectiever van.’
‘Ik merk dat ik steeds minder interesse heb in boeken die modellen aanreiken waarmee je de wereld in je macht denkt te krijgen. Ik lees liever beschouwingen zoals van Yuval Noah Harari (vooral Homo Sapiens en Deus), Herman Tjeenk Willink (Kan de overheid crises aan? En Groter denken, kleiner doen) of diepgravende artikelen op De Correspondent. Boeken die je vertellen hoe je naar de wereld kunt kijken.’
‘Je bent wat je leest. Uiteindelijk vind je in elk boek wel iets wat zinvol voor je is of wat je helpt te relativeren. ‘
Verstrooiing?
‘Boeken zijn rustgevender dan elke andere vorm van verstrooiing. Het mooie is, je speelt het boek af in je eigen snelheid. Word je gegrepen door een boek, dan verhoog je vanzelf die snelheid, met het gevaar te ver vooruit te hollen en niet alles meer te registreren.
Ik lees vaak verscheidene boeken tegelijk. Dan merk je: een boek is een goed boek als je nog weet waar je bent gebleven toen je het eerder weglegde.
Grappig hoe sommige boeken opeens een hype zijn. Ik herinner me de hype rond Stoner en het andere werk van John Williams, die toen al niet meer leefde. Goede marketing zal hier zeker een rol spelen, maar evengoed, wat zegt die plotselinge belangstelling over het tijdsbeeld van dat moment?
Het is leuk om met je kinderen over boeken te praten. Onze zoon Sam leest de jeugdversies van het werk van Harari. Dat levert mooie gesprekken op die je alleen kunt hebben als je dezelfde boeken leest.
Hypothese: gemiddeld genomen zijn mensen die lezen leuker, want lezen werpt je terug op jezelf door wat je van een ander toelaat. Lezen opent werelden en daardoor ook jouzelf.’
Welke boek zou je redden als…?
‘Welk boek ik zou willen redden als ons huis in brand staat? Ik denk het boek dat ik op dat moment aan het lezen ben. Op mijn nieuwe verblijfplaats kan ik dan verder gaan bij waar ik gebleven was.’
