Eerste persoon enkelvoud
De bundel Eerste persoon enkelvoud van Haruki Murakami bevat acht korte verhalen waarin de auteur quasi autobiografisch herinneringen ophaalt aan eerdere bijzondere ontmoetingen. Knap om te zien hoe Murakami een spel speelt met de lezer. Zijn belangrijkste instrument: het aan de lezer onthouden van informatie.
Ik had al eerder werk van Murakami gelezen, enkele romans. De titels ben ik even kwijt (ik heb mijn boekenschriften op dit moment niet bij de hand om dit na te kijken). Nu dan een verhalenbundel met een quasi autobiografische opzet. De auteur voert zichzelf op als romanfiguur, normaal in de eerste persoon enkelvoud, maar soms ook als de auteur Murakami.
In elk van de ontmoetingen gebeurt iets irrationeels, iets waar de hoofdpersoon ook van opkijkt en wat niet te verklaren is. Het is niet de fantasie die met de hoofdpersoon op de loop gaat, het is alsof de werkelijkheid zelf zo zijn eigen geheimen heeft en die maar ten dele openbaart waardoor er een vraagteken overblijft. Daardoor krijg je als lezer ook regelmatig het gevoel dat je én zelf het een en ander moet invullen én dat het verhaal staat voor iets anders.
Bijzondere ontmoetingen dus, zoals een eenmalig met een dichteres doorgebrachte nacht waaraan de dichtbundel die hij nadien ontvangt de enige herinnering blijft. Of de ontmoeting met de oude man in het park die hem een raadsel opgeeft dat zich maar moeilijk laat oplossen. De man voegt er aan toe:
‘Je hoofd is bedoeld om over zulke moeilijke zaken na te denken. Om iets te begrijpen van dingen die je niet begrijpt. Dat is zonder meer de crème van het leven. De rest is nutteloos en onnozel.’
Met deze opmerking corrigeert de oude man de ik-figuur die constateert:
‘In onze levens gebeuren soms dingen. Gebeurtenissen die niet zijn uit te leggen, die niet logisch zijn, maar die toch een grote impact hebben. Ik denk dat er niets anders op zit dan op zulke momenten zonder iets te denken en zonder er iets van de vinden gewoon je ogen dicht te doen en ze voorbij te laten komen. Alsof je onder een hoge golf door duikt.’
Prachtig verhaal ook over Charlie Parker en de recensie over een nooit verschenen elpee van deze musicus. Ook in een ander verhaal komt een bijzondere grammofoonplaat voor, in dit geval van The Beatles. In datzelfde verhaal vormt zelfmoord een van de rode draden en laat de auteur de lezer zelf de conclusie naar weer een zelfmoord trekken.
Ik heb genoten van het verhaal over de Shinagwa-aap, een aap die door zijn opvoeding door mensen meer mens is geworden dan aap. Het verhaal heeft allerlei volstrekt ongeloofwaardige elementen en toch laat de auteur je aan de eind in het ongewisse. Met name bij dit verhaal en ook bij het verhaal van de elpee van Parker moest ik denken aan het werk van de Vlaamse schrijver Hubert Lampo waarvan indertijd werd gezegd dat het magisch-realistisch was.
Ik zei dat Murakami speelt met informatie, hij laat je zelf allerlei verbanden leggen, vult niet alles in. Is ook expliciet spaarzaam met details, zegt vaak dat hij ( de ik-figuur dan) iets niet meer weet of vergeten is. Grappig, zo’n opmerking heb je qua ‘data’ niet nodig maar creëert wel een wat geheimzinnige sfeer.
Eerste persoon enkelvoud verscheen bij Atlas Contact, 2021, telt 218 pagina’s en werd vertaald door Elbrich Fennema.
