Toeschouwer of medespeler?
Hij is misschien wel de bekendste theaterbezoeker van Leiden. Schouwburgdirecteuren kennen hem allemaal en geven hem als eerste het nieuwe jaarprogramma. Niet zonder reden. Marten Ris is grootafnemer van kaartjes. Marten is bovendien een verwoed lezer. Een intrigerende combinatie die de vraag oproept: wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen een boek en toneel?
Wat voor lezer ben je?
‘Ik lees van alles en nog wat. Als er maar een verhaal in zit, een echte verhaallijn, bedoel ik. Anders leg ik het weg, zoals gebeurde met De Jaren van Annie Ernaux. Vroeger las ik ook vaak thrillers maar dat weet ik nu wel. Tegenwoordig lees ik graag verhalen met een waargebeurde, historische kern. En beschouwende boeken. Op dit moment ben ik bezig met Atlas van de domheid van Matthijs van Boxsel. Wat mij vooral interesseert is hoe mensen zich verhouden tot de wereld om hen heen. Neem De heks van Limbricht van Susan Smit. Een razend interessant verhaal over hoe deze vrouw omgaat met de dingen die haar overkomen.
Ik merk dat ik ook in mijn andere hobby, fotografie, steeds meer interesse heb gekregen in mensen en hun verhouding tot de wereld. Ik zie het aan de themaboeken waarin ik mijn fotocollecties orden: ballonnen, begraafplaatsen, Christusbeelden, mensen die aan het werk zijn.’
Wat voor toneelkijker ben je?
‘Eigenlijk ben ik een alleseter, maar twee genres hebben mijn voorkeur: ontspanning/cabaret (en dan liever Dolf Jansen dan Theo Maassen) en maatschappijkritisch toneel. Ook hier gaat het me om de vraag hoe de personages hun verhouding tot de wereld onderzoeken.
Mijn keuzes sluiten aan bij hoe mijn leven zich heeft ontwikkeld. Van huis uit al ben ik een echte onderwijsman die, tegen beter in, blijft geloven in de maakbare samenleving. Ik wilde steeds leerlingen iets meegeven voor het leven, voor wonen, werken en zo voorts. Onderwijs is meer dan een vak leren.
En nu die vergelijking?
‘In een boek ontvouwt zich al lezende een wereld: je ziet wat er in die wereld gebeurt en als een verhaal goed geschreven is, zie je heel veel. Toch blijf je zelf als kijker buiten die beelden staan, je wordt er geen deel van.
Met toneel is dat anders, je bent dan veel minder de buitenstaander, je wordt als toeschouwer het toneel binnen gezogen en je gaat deel uitmaken van het spel. In veel toneelstukken is dat ook nadrukkelijk de bedoeling, zoals in de Hamletversie van toneelgroep Het Volk en in Wit konijn rood konijn. Ik laat het me graag gebeuren en kies daarom bij voorkeur de middelste plaats op de voorste rij!’
Is toneel een intensere ervaring?
‘Dat zou ik niet durven zeggen. Ook een boek kan stevig binnenkomen. Neem Ik ga leven van Lala Gül, dat boek blijft je dagenlang bezig houden. Maar in de beleving van het moment is toneel kijken wel een intensere ervaring dan lezen, met daarbij weer verschil tussen een thriller en een historische roman.’
