Personaliseren

Boeken zijn bij ons thuis ‘gebruiksartikelen’. We behandelen ze met respect maar zonder witte handschoenen. We lezen ze en al lezend maken we ze ons ‘eigen’. Dat wat binnenkomt als het zoveelste exemplaar op een volle pallet wordt door ons getransformeerd tot een uniek exemplaar. Van massa-product (1/10.000), naar enig in zijn soort (1/1). In de taal van deze tijd: we personaliseren het massa-product zoals we ook onze smartphone personaliseren,  of ons sporthorloge.

Voor elk boek gebeurt dat op een andere manier, of beter: met een andere resultaat. Aan het personaliseren ligt namelijk geen vooropgezet plan ten grondslag, er is geen agenda, geen stappenschema, geen ingrediëntenlijst, geen receptuur, er valt niets af te vinken.

Fabrieksinstellingen

Het personaliseren voltrekt zich al lezende. Precies dit is het verschil met het personaliseren van je sporthorloge. Dat laatste doe je voorafgaand aan je eerste training (‘work out’). Zo ook met de smartphone. Ook die wordt het liefst onmiddellijk na aankoop en voor het eerste gebruik persoonlijk gemaakt: eigen hoesje, achtergrond, apps etc.  En er is nog een belangrijk verschil tussen het personaliseren van een boek en het personaliseren van een sporthorloge of smartphone: je kunt het boek niet terugzetten in de fabrieksinstellingen!

bron: pinterest.com

Opties

Het personaliseren van het boek verloopt dus langs een heel andere weg, die van de geleidelijkheid – een geleidelijkheid die synchroon verloopt aan de handeling van het lezen. Onderstaande lijst van mogelijkheden tot personaliseren is dan ookgeenstaalkaart van mogelijkheden (‘options’)  waaruit gekozen kan worden. Het is een overzicht van wat zich gaande het lezen kán voordoen. Denk daarbij aan het volgende:

  • Je naam er inschrijven (doe dat liefst op de Franse titelpagina; dat is de eerste pagina waar alleen de titel op staat. Die is, als je het boek weg doet, gemakkelijk en zonder verdere schade te verwijderen).
  • Erin schrijven wanneer je het boek uitgelezen hebt en waar.
  • Aantekeningen maken op de witte pagina’s achterin het boek. In mijn geval: met potlood of met pen, vaak alleen een trefwoord plus de pagina die mijn aandacht trok en die ik wil vasthouden.
  • Streepjes in de kantlijn als geheugensteun bij het terugbladeren.
  • Commentaar in de kantlijn met eerste associaties, mening, …
  • Ezelsoren als zichtbare getuigen van de etappes waarin het boek gelezen is.
  • Markerstrepen (alleen in non fictie?).
  • Etensresten (broodkruimels, hagelslag) in de naad tussen twee pagina’s als  herinnering aan de gelijktijdig voltrokken andere handeling.
  • Koffie- thee of fruitvlekken (andere drankjes mag ook; maak er wat moois van)
  • Katten- of hondenharen als teken dat er tijdens het lezen huisdieren in huis of in de buurt waren.
  • Post it’s met een trefwoord om het terugvinden van bepaalde passages te vergemakkelijken.
  • Slecht te verwijderen vogelpoep op de kaft als herinnering aan het buiten lezen.
  • Zand tussen de pagina’s en een enigszins kleverig aanvoelende omslag als bewijs dat ook op het strand gelezen is.

En zo kan ook jij, aan de hand van je eigen ervaring, doorgaan met het in kaart brengen van andere opties waarmee je gewoonlijk je boek vaak personaliseert. 

Non fictie

Overigens, er is bij mijn personaliseren wel een aanzienlijk verschil tussen fictie en non fictie. Neem de boeken op het gebied van de filosofie, die staan vaak vol aantekeningen. Dit in tegenstelling tot veel romans, wat weer niet wil zeggen dat daar helemaal geen aantekeningen in staan. Vaak alleen een paginanummer en trefwoord op de binnenzijde van de achterflap, voldoende verwijzing naar passages die ik later, als ik het boek uit heb,  in mijn boekenschrift zal opnemen.

Meeschrijven

Toch is dit alles natuurlijk nog maar buitenkant. Uiteindelijk is de meest vergaande personalisering van het boek natuurlijk het lezen ervan, het glijden van je ogen over de woorden, het omslaan van de pagina’s, het construeren van je eigen verhaal uit de woorden, de zinnen die je worden aangereikt. Want hoe dicht we al lezend ook bij de tekst willen blijven, we nemen onszelf als lezer mee, met heel ons hebben en houwen. Geen ontkomen aan. Onze hele persoonlijke geschiedenis ( ons ‘levensverhaal’) doet mee tijdens de registratie en verwerking van de situaties die we lezen en van de emoties en herinneringen die ze bij ons oproepen. 

Al lezend interpreteren we, we kunnen niet anders. Al lezend schrijven we mee met de auteur. 

Stokje in de spaken

Dat boeken vaak gepersonaliseerd worden merk je ook als je een boek tweedehands koopt. Het is niet zonder gevolgen voor je eigen leeservaring. Zelfs de miniemste aantekening (een potloodstip) van de vorige lezer beïnvloedt jou als lezer al in je leeservaring. Zo’n stip is als een omgewaaide boom. Hij haalt jou volledig uit je tempo, je ritme, je interpretatie-in-opbouw. Het bekende stokje in de spaken van het wiel: je ontkomt er niet aan om jezelf de vraag te stellen waarom die punt er staat. Die punt, die passage moet voor de vorige lezer betekenis hebben gehad. Die punt staat er niet voor niets, die staat daar en had er ook niet kunnen staan. Onwillekeurig wil je weten welke betekenis dat zou kunnen zijn geweest. En ook al kom je daar natuurlijk nooit achter, jij als opvolgende lezer bent niet langer vrij, je wordt (voor hoe lang?) gevangen genomen door een punt.

Maidenspeech

Jaren geleden leende ik een boek uit aan een nieuw lid van de Tweede Kamer. De beste man bereidde zich voor op zijn maidenspeech en was op zoek naar een goed overzicht van de geschiedenis van het betreffende beleidsterrein. Via via kwam hij bij mij. Ik leende hem een boek met daarin een handig overzicht van ‘het beleid terzake’. Maanden later kreeg ik het boek terug, nu  vol aantekeningen en opmerkingen. In potlood weliswaar (dit verzachtte … maar waarom eigenlijk?), maar toch. Het voelde als een ontvreemding ook al kwam het boek weer in mijn bezit.

Maar een boek was toch een gebruiksartikel? Ja, nee, tot op zekere hoogte.  Ach wat. De ware boekenliefde uit zich in bezitsdrang en kleinzieligheid.  

Dit bedenkend vergroot het je begrip voor wie aarzelt bij het overnemen van een boek dat door jou van aantekeningen is voorzien.  

Bewonen

Je kunt hier nog anders naar kijken: zie een boek dat van hand tot hand gaat (en welk bibliotheekboek gaat dat niet) als een oude stad. Hoe vaak werden oude steden niet verwoest en daarna op de resten weer opgebouwd? Laag op laag op laag? Elk nieuw volk begint niet opnieuw maar gebruikt wat het kan van wat er rest van de vorige bewoning. 

Ja, dat is het goede woord: bewoning. Ook een boek wordt bewoond. 

(Een verkorte versie van dit blog verscheen eind april 2021 in de Voorschotense Krant.)

Personaliseren

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *